Cúm A có lây không?

CÓ! Theo WHO, cúm A là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở đường hô hấp do các chủng virus cúm A phổ biến như cúm A H1N1, cúm A/H3N2, cúm A H5N1, cúm A H7N9 gây ra, có khả năng lây từ người bệnh sang người lành thông qua các giọt bắn chứa virus cúm A trong quá trình giao tiếp, ho, hắt hơi, sổ mũi,… hoặc lây trong quá trình tiếp xúc với các vật dụng có dính virus, sau đó qua bàn tay đưa lên dụi mắt, mũi, miệng.

Ước tính mỗi năm có hơn 800.000 trường hợp mắc cúm, bao gồm chủ yếu là chủng cúm A (H1N1 và H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata và Victoria) tại Việt Nam. Riêng năm 2019, ghi nhận hơn 400.000 trường hợp mắc cúm, khiến hàng chục ca tử vong. Năm 2022, trường hợp mắc cúm A gia tăng đáng báo động trong mùa hè khiến nhiều người phải nhập viện điều trị, trong đó có những trường hợp chuyển biến nặng, phải thở máy. (2)

Virus cúm A lây qua đường nào?

Các tổ chức y tế trên thế giới cho biết, virus cúm A có tính lây nhiễm cao chủ yếu qua đường hô hấp và đường tiếp xúc. Cụ thể:

1. Đường hô hấp

Con đường lây lan phổ biến nhất của virus cúm A là thông qua đường hô hấp. Người bệnh lây nhiễm cho người lành thông qua các giọt bắn chứa virus cúm A trong quá trình giao tiếp, ho, hắt hơi, sổ mũi, khạc nhổ… Trong phạm vi khoảng 2 mét, virus cúm A có trong không khí sẽ lây lan nhanh chóng và xâm nhập vào cơ thể người lành và bắt đầu gây bệnh.

2. Đường tiếp xúc

Bên cạnh đó, khi người bệnh ho, hắt hơi, sổ mũi hay khạc nhổ, dịch tiết từ niêm mạc mũi họng sẽ bắn ra ngoài không khí và bám dính lên các đồ vật xung quanh. Người khỏe mạnh cầm nắm các đồ vật này và vô tình đưa tay lên chạm lên mặt, mũi, miệng hoặc dụi mắt làm tăng nguy cơ nhiễm virus. Nghiên cứu cho thấy các chủng virus cúm A có khả năng tồn tại nhiều ngày trong môi trường bên ngoài, tùy thuộc vào từng loại bề mặt. Cụ thể chúng có thể tồn tại tới 24 giờ trên các bề mặt cứng như tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, bề mặt bàn ghế, tồn tại lên đến 12 giờ nếu dính trên khăn giấy hoặc vải (3) và vài tuần trên tờ tiền giấy. Có khoảng 23-59% đồ vật trong nhà và cơ sở y tế được chứng minh là có chứa RNA của virus cúm (4).

Thời điểm nào dễ lây bệnh cúm A?

Virus cúm A hoạt động mạnh và dễ lây lan nhất khi giao mùa, thời tiết chuyển lạnh và hanh khô. Một người lớn bị cúm A có thể lây bệnh cho người khác từ thời điểm 1 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng và kéo dài trong khoảng 5 đến 7 ngày. Thời điểm dễ lây bệnh cúm A nhất ở người khỏe mạnh được xác định là khoảng 3 đến 4 ngày đầu tiên sau khi các triệu chứng xuất hiện. Trong khi đó, trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu có thể lây nhiễm cho người khác trong khoảng thời gian lâu hơn.

Đối tượng nào dễ bị lây nhiễm cúm A?

Mọi lứa tuổi, mọi đối tượng đều có thể nhiễm virus cúm A. Tuy nhiên, các trường hợp biến chứng nặng phải nhập viện điều trị và tử vong tăng cao tập trung ở nhóm có nguy cơ cao như:

1. Trẻ em

Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ em dưới 2 tuổi là đối tượng dễ bị lây nhiễm cúm A và dễ gặp các biến chứng nghiêm trọng bởi trẻ đang trải qua giai đoạn “khoảng trống miễn dịch”. Thời điểm này, hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt, chưa hoàn thiện, trong khi đó lượng kháng thể nhận được từ mẹ trong quá trình mang thai đã giảm theo thời gian, trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng cúm khiến tác nhân dễ dàng tấn công và gây bệnh. Mặt khác, việc trẻ đến trường học tập, sinh hoạt, tiếp xúc trong môi trường nhiều người cũng khiến nguy cơ mắc bệnh tăng cao.

2. Người trên 65 tuổi

Người trên 65 tuổi sức khỏe càng yếu bởi cơ chế thoái hóa tự nhiên khiến nhiều chức năng trong cơ thể suy giảm, trong đó có sức đề kháng. Chính vì vậy, người lớn tuổi rất dễ bị các tác nhân gây bệnh tấn công. Đặc biệt là thời điểm giao mùa, chuyển lạnh, hanh khô càng tạo điều kiện cho nhiều loại virus, vi khuẩn, nấm tấn công và gây bệnh, trong đó hệ hô hấp là cơ quan bị ảnh hưởng nhiều nhất.

3. Phụ nữ mang thai

Trong quá trình mang thai, hệ miễn dịch của phụ nữ yếu hơn người bình thường nên rất dễ bị các tác nhân tấn công gây bệnh, đặc biệt là virus cúm A. Nếu không được điều trị kịp thời, phụ nữ mang thai có thể đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm phế quản, thậm chí sốt có thể khiến thành tử cung co bóp mạnh gây ra những tác động xấu cho thai nhi như thai dị tật, sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non thiếu tháng.

4. Người mắc các bệnh mạn tính

Một số người có bệnh nền mạn tính kéo dài, thường xuyên tái phát như tim mạch, huyết áp cao, đái tháo đường, suy thận, suy gan, COPD,… cũng là đối tượng có nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đường hô hấp.

Các nghiên cứu cho thấy, ở những người có bệnh nền về tim mạch như xơ vữa động mạch, cúm có thể tác động và làm vỡ mảng xơ vữa gây tắc mạch máu nuôi tim dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc tắc nghẽn dòng máu lên não gây đột quỵ não. . Thực tế cho thấy, những người này sau 3 ngày nhiễm virus cúm, nguy cơ nhồi máu cơ tim cao gấp 10 lần và nguy cơ đột quỵ tăng gấp 8 lần người bình thường. Đối với những người bị phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hay hen phế quản, nhiễm virus cúm cũng làm tăng nguy cơ gây viêm phổi, tỷ lệ tử vong cao nếu nếu không điều trị kịp thời.

Cúm A hết sốt còn lây không?

KHÔNG! Cúm A có thể lây nhiễm cho người khác từ thời điểm 1 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng và kéo dài trong khoảng 5 đến 7 ngày hoặc hết sốt. Bởi sau khoảng 5-7 ngày phát bệnh, số lượng virus cúm A tồn tại trong cơ thể người bệnh sẽ giảm dần và khả năng lây nhiễm cho những người xung quanh vào thời điểm này cũng thấp hơn so với những ngày đầu khởi phát bệnh.

Phòng ngừa lây nhiễm cúm A

Cúm A là bệnh truyền nhiễm ở đường hô hấp, lây lan và bùng phát theo mùa. Do đó, mỗi người đều có thể chủ động phòng tránh lây nhiễm cúm A bằng nhiều biện pháp khác nhau. Theo đó, Bộ Y tế khuyến cáo mỗi người cần:

• Ngay khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ mắc cúm A như sốt, đau đầu, mệt mỏi, uể oải, ho, đau họng, sổ mũi, nghẹt mũi, nhức mỏi cơ thể,… cần cách ly và đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, kiểm tra và chẩn đoán. Từ đó, có các phương pháp điều trị phù hợp cũng như các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm cho những người xung quanh.
• Sau khi đi vệ sinh, cầm nắm đồ vật, chạm tay vào bề mặt và đến nơi đông người, cần rửa tay bằng dung dịch sát khuẩn và tắm gội thường xuyên. Hạn chế tụ tập những khu vực đông người, trong trường hợp cần ra ngoài, nên đeo khẩu trang và giữ khoảng cách an toàn với người những người xung quanh.
• Thường xuyên vệ sinh không gian sống và nơi làm việc bằng dung dịch sát khuẩn, lau dọn mọi ngóc ngách trong nhà, hút bụi và mở cửa sổ thông thoáng.
• Xây dựng và duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, đầy đủ chất dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng, đồng thời luyện tập thể dục thể thao và sinh hoạt lành mạnh.
• Tiêm vắc xin phòng ngừa cúm đầy đủ, đúng lịch, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ nhiễm cúm A cao cần được tiêm phòng trước mùa dịch. Tại Việt Nam, cao điểm của dịch cúm rơi khoảng tháng 3-4 và tháng 9-10 hàng năm và có xu hướng tăng rất cao vào mùa Đông Xuân. Do đó, mỗi cá nhân cần chủ động tiêm vắc xin phòng cúm càng sớm càng tốt, trước khi cao điểm dịch cúm diễn ra để được bảo vệ tốt nhất.
• Vậy cúm A có lây không? Bác sĩ Nga khẳng định cúm A là bệnh lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, lây lan nhanh và dễ bùng phát thành dịch, Chính vì vậy, mỗi người, đặc biệt là những người thuộc diện có nguy cơ cao mắc bệnh như trẻ em dưới 5 tuổi, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền mạn tính, phụ nữ mang thai nên hạn chế đến nơi đông người và tiếp xúc trực tiếp với người đang mắc bệnh. Đồng thời, tiêm phòng vắc xin ngừa cúm mỗi năm để phòng tránh dịch bệnh hiệu quả, tăng cường miễn dịch cộng đồng, bảo vệ sức khỏe toàn diện, nâng cao chất lượng cuộc sống./.